Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) w 2016 ponad 1,9 mld osób powyżej 18 r.ż. miało nadwagę, z czego ponad 650 mln miało otyłość. Ten problem dotyka również dzieci. Według danych WHO ponad 340 mln dzieci i młodzieży miało nadwagę lub otyłość. Zatrważające jest to, że epidemia otyłości nie zwalnia, lecz stale narasta na całym świecie. Według raportu naukowego czasopisma medycznego „The Lancet” otyłość na świecie wzrosła niemal trzykrotnie w ciągu ostatnich 40 lat. Wśród mężczyzn z 3,2 proc. w 1975 r. do 10,8 proc. w 2014 r. Natomiast wśród kobiet z 6,4 proc. do 14,9 proc. w tym samym przedziale czasowym. Opublikowane w tym samym raporcie prognozy mówią, że w 2025 roku, już co 4 osoba na świecie może cierpieć z powodu nadwagi lub otyłości.

Nadwaga i otyłość - co to jest?

Nadwaga jest wtedy, gdy magazynowana tkanka tłuszczowa przekracza normy zdrowotne, co jest określane mianem nadmiernej masy ciała. Czym jest otyłość? Następstwem nadwagi. To masa ciała powyżej prawidłowych wartości, która jest spowodowana nadmiernym rozwojem tkanki tłuszczowej. Nadwaga wraz z otyłością są nazywane „Plagą XXI wieku”. Jest to typowa cecha w krajach wysokorozwiniętych, w których nie ma problemu z dostępem do żywności. Choć dobry dostęp do produktów spożywczych jest z całą pewnością korzystny dla ogółu społeczeństwa, to okazuje się jednak, że wiąże się on z częstszym sięganiem po te charakteryzujące się wysokim stopniem przetworzenia. To właśnie rosnące spożycie tego typu żywności sprawia, że stan zdrowia osób zamieszkujących kraje wysokorozwinięte stopniowo się pogarsza.^[1] 

Z całą pewnością można stwierdzić - otyłość to choroba!

Klasyfikacja otyłości - jaki jest prawidłowy wskaźnik BMI?

Klasyfikacje otyłości dzielimy na cztery części. Można to w łatwy sposób sprawdzić, dzięki wyliczeniu Body Mass Index (BMI), który służy do oceny masy ciała. Aby to zrobić, wystarczy podzielić masę ciała przez wzrost w metrach do kwadratu. Wynik tego równania oznacza:

• 25 – 29,99 – nadwaga
• 30 – 34,99 – I stopień otyłości
• 35 – 39,99 – II stopień otyłości
• 40 i więcej – otyłość skrajna

W internecie dostępnych jest wiele stron z kalkulatorami, które pozwalają na szybkie wyliczenie swojego BMI. To właśnie ten wskaźnik powinien być pierwszym krokiem do oceny swojej masy ciała. Nie oznacza to jednak, że jest on idealnym rozwiązaniem w każdym przypadku — ma on pewne ograniczenia. BMI może stanowić pewną wskazówkę, dotyczącą stanu zdrowia, ale np. w przypadku osób trenujących (szczególnie siłowo) może prowadzić do błędnych wniosków. Sportowcy ze względu na wyższy poziom tkanki mięśniowej mają nierzadko wyższą masę ciała, niż wskazywałyby na to normy BMI. W takich przypadkach wraz z BMI należy brać pod uwagę obwody oraz zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie, zbadaną np. metodą bioimpedancji elektrycznej.^[2] 

Powody nadwagi

Rozwój nadwagi zależy od wielu czynników: genetycznych, środowiskowych, psychologicznych czy socjoekonomicznych. Jednak największą rolę odgrywają tu czynniki, które zależą od stylu życia.

Do przyczyn otyłości należą m.in.:

• siedzący tryb życia,
• brak aktywności fizycznej,
• nieprawidłowe nawyki żywieniowe,
• stres,
• zaburzenia odżywiania,
• nadużywanie alkoholu,
• przewlekłe choroby,
• zaburzenia snu,
• niedoczynność tarczycy.

Otyłość została uznana najgroźniejszą chorobą przewlekłą. Konsekwencje otyłości są poważne. Nieleczona prowadzi do: chorób układu krążenia, cukrzycy typu 2 czy zespołu metabolicznego. Nadmiar kilogramów przyczynia się również do zwiększenia ryzyka zachorowania na nowotwory. U kobiet z otyłością istnieje większe ryzyko zachorowania na raka piersi i trzonu macicy. Natomiast u mężczyzn na raka okrężnicy i gruczołu krokowego.

Otyłość i nadwaga u kobiet

Według danych Ministerstwa Zdrowia, aż 53 proc. kobiet w Polsce ma nadwagę.

Dotyczy to kobiet w każdym wieku. Na nadmiar kilogramów przekłada się przede wszystkim stres i życie w ciągłym pędzie, a także choroby. Ciągłe zamartwianie się czy negatywne emocje odbijają się na naszym zdrowiu. Gdy tylko na naszej drodze pojawią się problemy - zaczynamy je zajadać. Może to i koi nasze nerwy i poprawia samopoczucie. Jednak z drugiej strony często prowadzi do niekontrolowanego przybierania na wadze, co znowu powoduje kompleksy. Walka z nadwagą to takie błędne koło, z którego ciężko wyjść.

Duża masa ciała po ciąży

Dodatkowe kilogramy po ciąży to często spotykana przypadłość u wielu kobiet. Niestety niewiele z nich może cieszyć się piękną i smukłą sylwetką w kilka dni po porodzie. Zazwyczaj ciążową „pozostałością” jest powiększony brzuch i liczne rozstępy. Nadwaga po ciąży to zaniedbanie diety, gdyż zwyczajnie nie ma czasu, by gotować i często sięgamy po sklepowe gotowce lub fast foody. Drugi powód to myślenie, że trzeba jeść za dwoje. Nic bardziej mylnego! Codzienne zapotrzebowanie kaloryczne przez przyszłą mamę to tylko 300 kcal więcej. Tu przede wszystkim rośnie zapotrzebowanie na białko, składniki mineralne i witaminy.

Smukła sylwetka

Nie ma co ukrywać, że płaski brzuch i talia osy to marzenie każdej kobiety. W naszym życiu często pojawia się jakaś sytuacja bądź wydarzenie, na które chcemy wyglądać zjawiskowo. Niestety każda próba wciśnięcia się w swoją ulubioną sukienkę kończy się fiaskiem. Wtedy pojawia się pytanie: „jak schudnąć w tydzień?”. Często wybieramy pierwszą lepszą dietę lub zwyczajnie się głodzimy. Nie przynosi to jednak zakładanych rezultatów i stwierdzamy, że pozbycie się nadmiaru kilogramów w krótkim czasie, wcale nie jest takie łatwe.

Nadwaga u mężczyzn

Nadwaga u mężczyzn jest częściej spotykana niż u kobiet. Niestety mężczyźni mają większą tendencję do przybierania na wadze. Według raportu Ministerstwa Zdrowia z 2019 r. aż 68 proc. mężczyzn w Polsce cierpi z powodu nadwagi lub otyłości. Wśród mężczyzn przeważa otyłość brzuszna, która jest spowodowana m.in. zaburzeniami hormonalnymi, a także czynnikami genetycznymi i środowiskowymi.

Otyłość brzuszna

W przypadku płci męskiej tkanka tłuszczowa zazwyczaj gromadzi się centralnie, powodując otyłość typu jabłko. Ten typ otyłości jest najbardziej obciążony ryzykiem powikłań metabolicznych. Tłuszcz zlokalizowany w okolicy pasa, wydziela substancje regulujące pracę całego organizmu i znacznie podnosi ryzyko występowania u mężczyzn takich chorób jak:

• cukrzyca, insulinooporność,
• miażdżyca,
• nadciśnienie tętnicze,
• choroby pęcherzyka żółciowego,
• choroby zwyrodnieniowe stawów,
• nowotwory,
• zaburzenia hormonalne,
• niepłodność.

Wymienione choroby powinny być pierwszą, a zarazem decydującą wskazówką w walce z nadwagą.

Czy od alkoholu się tyje?

Uważa się, że mężczyźni piją częściej niż kobiety. Picie piwa może powodować przyrost tłuszczu brzusznego, a co za tym idzie – przyrost wagi. Im więcej piwa pijesz, tym istnieje większe ryzyko przybrania na wadze. „Brzuszek piwny” jest najgorszy do zrzucenia. Zatem jak szybko schudnąć z brzucha? Na pewno należy odstawić alkohol i słodkie gazowane napoje, a także zmienić styl życia. Z czego to wynika? 1 g alkoholu dostarcza organizmowi 7 kcal. To więcej niż węglowodany i białka, które dostarczają 4 kcal w 1 g i nieco mniej niż tłuszcz wnoszący do bilansu 9 kcal w 1 g. Oznacza to, że kilka kieliszków wódki lub dwa piwa mają wartość kaloryczną jednego posiłku. Osoby, które często sięgają po alkohol, nierzadko nieświadomie dostarczają sobie sporej ilości kalorii, która przekłada się na stopniowy wzrost masy ciała.^[3] 

Jeżeli chodzi natomiast o najbardziej kaloryczny alkohol - jest nim piwo!

Profilaktyka otyłości - jak zacząć odchudzanie?

Nie ulega wątpliwości że leczenie otyłości jest trudne. Aby schudnąć 10 kg w miesiąc i pozbyć się nadwagi, należy całkowicie zmienić nawyki żywieniowe. Odstawić tłuste jedzenie, gazowane napoje, słodycze, a także słone przekąski. Zadbać o więcej ruchu. Nie musi to być siłownia czy fitness. Wyjście na spacer, pływanie lub jazda na rowerze - już to wystarczy, aby skutecznie schudnąć bez ćwiczeń i wysiłku. Należy jednak zwrócić uwagę, że utrata 10 kg w miesiąc dla większości osób nie będzie celem realnym. Takie założenie ma rację bytu w przypadku osób z 3 stopniem otyłości, które drastycznie zmniejszą liczbę spożywanych dziennie kalorii. Jest to jednak stan, w którym trudno jest wytrwać, co wiąże się z ryzykiem wystąpienia efektu jo-jo. Dietetycy zalecają, aby przyjąć mniejszy deficyt kaloryczny, ale utrzymać go w dłuższej perspektywie. Takie podejście sprawi, że masa ciała będzie spadać wolniej, ale w sposób zdrowszy i nieprowadzący do częstych zastojów.^[4]  Podstawą leczenia otyłości jest chęć osoby dotkniętej tym schorzeniem by zmienić swój dotychczasowy styl życia.

„Nie mogę schudnąć” zamień na: „mogę i schudnę!”

Co jeść żeby schudnąć?

Co zrobić żeby schudnąć? Przede wszystkim zacząć jeść o stałych porach. 5-6 posiłków w ciągu dnia co 2,5-3h. Bez podjadania w międzyczasie. Trzeba pamiętać, że śniadanie to najważniejszy posiłek dnia, który pobudza nasz organizm do pracy. Ułóż plan dnia tak, aby kolacja była najpóźniej na dwie godziny przed pójściem spać. Warto spożywać nawet 5 porcji owoców i warzyw dziennie, by zapewnić więcej witamin i minerałów. Jedz ryby 2-3 razy w tygodniu. Minimum raz dziennie jedz nabiał. Ogranicz sól i przede wszystkim zadbaj o odpowiednie nawodnienie organizmu. Pij min. 2l wody dziennie.

Pamiętaj: zdrowa dieta = zdrowe odchudzanie

Suplementacja na redukcji - czy tabletki na odchudzanie mają sens?

Wiele osób zmęczonych walką z nadmierną masą ciała poszukuje innych sposobów niż dieta i aktywność fizyczna. Nic więc dziwnego, że popularność tabletek na odchudzanie nie maleje. Tylko czy podejście oparte na suplementach diety bez zdrowego jadłospisu ma sens? Zdecydowanie nie! Nie istnieją skuteczne tabletki na odchudzanie, które sprawią, że będzie się chudło niezależnie od diety i aktywności fizycznej. Niestety, ale bilans energetyczny pozostaje w tej kwestii nieubłagany. Niezależnie od tego, jakie tabletki odchudzające się przyjmie, nie spowoduje to redukcji masy ciała w momencie, gdy organizm nie będzie w stanie deficytu.^[5]

Tabletki na utratę wagi - jak działają?

Mimo że odchudzanie bez tabletek jest jak najbardziej możliwe, na rynku istnieje wiele środków mających ułatwić cały proces. Są to suplementy diety zawierające często składniki mineralne, witaminy i ekstrakty roślinne. Produkty te reklamowane są zwykle jako tabletki na schudnięcie lub wspomagające odchudzanie. Ich wpływ może być bardzo odmienny w zależności od substancji aktywnych, które zawierają.

Działanie popularnych tabletek na odchudzanie opiera się na:

• zmniejszaniu łaknienia,
• ograniczaniu wchłaniania tłuszczu,
• nasilaniu termogenezy.^[6]

Składniki obecne w tabletkach odchudzających

Wiele osób planujących redukcję masy ciała decyduje się na zakup ziołowych tabletek na odchudzanie. Stosowane są często jako wsparcie działania układu pokarmowego, sposób na regulację apetytu i poziomu glukozy we krwi. Dodatkowo tabletki ziołowe na odchudzanie przez wiele osób uważane są za zdrowszą alternatywę w porównaniu do stosowania leków. Oczywiście nie zawsze musi to być prawda. Przyjmowanie ekstraktów ziołowych w dalszym ciągu powinno być skonsultowane z lekarzem. Mogą one bowiem wchodzić w interakcję ze stosowanymi lekami lub spożywanymi produktami żywnościowymi^[7].

Częstym składnikiem stosowanym w suplementach na utratę masy ciała jest kapsaicyna. Jest to substancja aktywna znajdująca się w ekstrakcie z papryczek chili. Obecna jest m.in. w tabletkach na odchudzanie Ketomorin. Istnieją dowody na to, że kapsaicyna zwiększa termogenezę - i co za tym idzie wydatek energetyczny organizmu - a także utrzymuje na dłużej uczucie sytości. Mimo że nie są znane długoterminowe skutki przyjmowania kapsaicyny w celu redukcji masy ciała, to przeprowadzone badania przedkliniczne dały obiecujące rezultaty^[8].

Innymi składnikami często stosowanymi w suplementach na redukcję masy ciała są gorzka pomarańcza i Garcinia Cambogia - obecne np. w tabletkach Keto D7 - a także kofeina, ekstrakt z zielonej herbaty, chitosan, chrom i błonnik pokarmowy.

Lek na odchudzanie - jak wygląda leczenie otyłości?

Niektóre osoby w celu leczenia otyłości decydują się na podjęcie bardziej stanowczych kroków i korzystają z leku na odchudzanie przepisanego przez lekarza. Podobnie jak w przypadku suplementów diety, proces redukcji masy ciała nie zajdzie bez wysiłku ze strony pacjenta. Do najczęściej stosowanych substancji czynnych należą liraglutyd, semaglutyd, orlistat, bupropion i naltrekson. Ich działanie opiera się zwykle na ograniczeniu apetytu, zmniejszeniu przyswajania tłuszczów, opóźnianiu opróżniania żołądka i zwiększaniu uczucia sytości. Lekarz podejmuje zwykle decyzję o przepisaniu leku na odchudzanie w momencie, gdy pacjent choruje na otyłość lub boryka się z nadwagą i chorobami towarzyszącymi. W przypadku, gdy stosowanie leków nie przyniesie zamierzonych rezultatów, warto przemyśleć poddanie się operacji bariatrycznej, która jest obecnie najskuteczniejszą metodą leczenia otyłości^[9].

Przypisy:

^[1]   Rębiś, E. Złe nawyki żywieniowe przyczyną chorób cywilizacyjnych. Medyczne aspekty kosmetologii i dietetyki, 134.

^[2]  Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka; Wyd. Lek. PZWL. Warszawa 2007

^[3]  Peckenpaugh NJ (red.), Gajewska D. Podstawy żywienia i dietoterapia; Wyd. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2011

^[4]  Brytek-Matera, A. (2020). Psychodietetyka. Warszawa: PZWL.

^[5]  Stoś, K., Wierzejska, R., & Siuba-Strzelińska, M. (2019). Suplementy diety–czy potrzebujesz?

^[6]  Dwyer, J. T., Allison, D. B., & Coates, P. M. (2005). Dietary Supplements in Weight Reduction. Journal of the American Dietetic Association, 105(5), 80–86.

^[7]  Barrea, L., Altieri, B., Polese, B., De Conno, B., Muscogiuri, G., Savastano, S. (2019). Nutritionist and obesity: brief overview on efficacy, safety, and drug interactions of the main weight-loss dietary supplements. International Journal of Obesity Supplements.

^[8]  Watanabe M, Risi R, Masi D, Caputi A, Balena A, Rossini G, Tuccinardi D, Mariani S, Basciani S, Manfrini S, Gnessi L, Lubrano C. Current Evidence to Propose Different Food Supplements for Weight Loss: A Comprehensive Review. Nutrients. 2020 Sep 20;12(9):2873

^[9]  Czopek, A., Zagórska, A., & Pawłowski, M. (2016). Przegląd najważniejszych preparatów stosowanych w leczeniu otyłości. Medicina Internacia Revuo, 27(106), 20-25.